Wiadomości PKiM

Foto: Perseid (K. Polakowski)

Zdarza się, iż słyszę od laików o spadających gwiazdach które obserwowali w wakacje i niemal zawsze widzą je w sierpniu. W trakcie takich rozmów zawsze przekazuję podstawy tematyki meteorowej. Mówię, że: są aktywne Perseidy, nie jest to jedyny aktywny rój meteorów, meteory można obserwować każdej pogodnej nocy, czym się różni meteor od meteoroidu czy meteorytu, itd. Być również Wy prowadziliście takie rozmowy w gronie znajomych. Zachęcam wszystkich obserwatorów do dzielenia się swoją pasją.

Perseidy są obserwowane już co najmniej 2 tysiące lat! Orbita o nachyleniu około 113 stopni do ekliptyki powoduje, że strumień meteoroidów tego roju jest stabilny od wielu stuleci i nie podlega perturbacjom ze strony planet Układu Słonecznego. W roku 1871 Giovanni Schiaparelli zauważył, że orbita Perseidów jest zbieżna z orbitą komety 1852 III (109P/Swift-Tuttle). Od tego czasu Perseidy były obserwowane co roku. W latach 70. XX wieku ZHR-y (miara aktywności meteorowej) Perseidów w trakcie maksimum zwiększały się i osiągnęły wartości nawet 180 w trakcie maksimum w roku 1980. W latach 1988-89 w profilu aktywności Perseidów (wykres ZHR w funkcji czasu) pojawiło się mniejsze tzw. nowe maksimum poprzedzające tzw. stare maksimum o około pół dnia.

Pracownia Komet i Meteorów oraz Gminny Ośrodek Kultury w Urzędowie zapraszają na dwutygodniową akcję Perseidy 2010. Będzie to już XXII Obóz Astronomiczny PKiM podczas którego uczestnicy będą mogli prowadzić obserwacje wizualne meteorów.

3 czerwca o 22:11 UT stacja PFN 24 Gniewowo prowadzona przez wyżej podpisanego, zarejestrowała bardzo rzadkie zjawisko - sprite'a który pojawił się nad odległą chmurą burzową. Pierwsze tego typu zjawisko zarejestrowane przez Polską Sieć Bolidową zostało utrwalone niemal rok temu również z Pomorza.

Sprites'y najczęściej powstają na wysokościach 80-150 km nad powierzchnią ziemi. Wystrzeliwując z chmury burzowej mają nie rzadko ponad 50 km wysokości . Są to zjawiska bardzo krótkotrwałe trwające kilka milisekund - stąd ogromna trudność w rejestracji tego fenomenu natury.

Na stronie PARMO zamieszczono nowe obserwacje radiowe Eta-Aquarydów i Lirydów, wykonane przez Zdzisława Cieślikowskiego. Obserwacje z Japonii sugerują że w tym roku Eta-Aquarydy wykazały się krótkimi wybuchami (wzrost prawie dwa razy) aktywności w okolicach 45.2 i 46 stopni długości słonecznej, jednak na razie trudno te informacje potwierdzić.

Aktywność eta-Aquarydów trwa orientacyjnie od 19 kwietnia do 28 maja. Maksimum występuje zazwyczaj z 05/06 maja. W roku 2010 największej aktywności można się spodziewać najprawdopodobniej nad ranem 6 maja (maksimum około godziny 8 UT rano środa). Wg. IMO ETA mogą w tym roku osiągnąć aktywność ZHR nawet 85 zjawisk/godzinę!

W najbliższych dniach swoją aktywność zaczynają bardzo słabo zbadane Eta Lirydy - nowy rój, który niedawno zagościł na oficjalnej liście rojów meteorów Intertnational Meteor Organization (IMO).

Eta Lirydy są związane z kometą C/1983H1 IRAS-Araki-Alcock, której orbita zbliża się bardzo do orbity Ziemi. Już sam ten fakt sugerował, że materiał wyrzucony z komety może być źródłem roju meteorów.

Od pewnego czasu zaczęły to potwierdzać obserwacje fotograficzne i wideo, które wskazują na to, że Eta Lirydy na naszym niebie faktycznie widać. Wstępne wyniki wskazują na to, że meteory z tego roju możemy obserwować od 3 do 12 maja z maksimum w okolicach 9 maja. Nie jest jednak wykluczone, że rój jest aktywny aż do 17 maja, a maksimum aktywności wypada dzień lub nawet dwa później.

Początek kwietnia to okres, kiedy mamy szansę dojrzeć na niebie bardzo jasne zjawiska meteorowe. Są one na tyle duże, że już dwukrotnie w historii w tym okresie udało się zarejestrować zjawisko na niebie i powiązać je ze znalezionym meteorytem - poinformował PAP dr hab. Arkadiusz Olech z Centrum Astronomicznego PAN w Warszawie.

7 kwietnia 1959 roku w godzinach od 19:30:20 do 19:30:27 czasu uniwersalnego (UT) obserwatorzy znajdujący się na terytorium ówczesnej Czechosłowacji mieli okazję podziwiać zjawisko niecodziennej urody. Wieczorne niebo przeciął przepiękny bolid, którego jasność oceniono na minus 19 magnitudo (a więc na 250 razy jaśniejsze od Księżyca w pełni!). Zjawisko to zostało ponadto sfotografowane przez dwie stacje bolidowe znajdujące się w Ondrzejowie oraz Prcicach.

Kwadrantydy są rojem meteorów z radiantem na pograniczu gwiazdozbiorów: Herkulesa, Smoka i Wolarza. Jego nazwa pochodzi od nieistniejącego już gwiazdozbioru Kwadrantu Ściennego (łac. Quadrans Muralis), który został usunięty z map nieba w roku 1922 decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU).

20 lutego 2009 w PFN 24 Gniewowo ruszyła pierwsza w Polsce automatyczna fotograficzna stacja bolidowa konstrukcji Przemysława Żołądka. Przez parę miesięcy była testowana „w terenie”. Na bieżąco operator stacji (wyżej podpisany) przesyłał uwagi, sugestie do konstruktora, który na bieżąco wprowadzał modyfikacje w oprogramowaniu tak, aby awaryjność stacji zminimalizować do zera.

W końcu stacja w połowie września wróciła do Warszawy, aby przybrać obecną formę. W ostatni weekend 7-8 listopada stacja została zainstalowana na nowo w Gniewowie, na Pomorzu. Podobna stacja w chwili gdy pisze te słowa, montowana jest w Poznaniu u Mirosława Krasnowskiego...

Dariusz Dorosz -PKIM

Pierwsze Taurydy można obserwować już od końca października, ostatnie zaś nawet 25 listopada. Wśród kompleksu Taurydów możemy wyodrębnić m.in dwa roje: Taurydy południowe z maksimum aktywności roju wypadającym 5 listopada, a także Taurydy północne z maksimum aktywności 12 listopada.

Rój ten charakteryzuje się dość niskim ZHR-em wynoszącym '5' jednak mała ilość rekompensowana jest dość jasnymi zjawiskami. Bolidy pochodzące z tego roju nie są rzadkością, które w połączeniu z małą prędkością stanowią nie lada przeżycie dla miłośnika nieba.

Warto wspomnieć, iż przykładowo w 2005 roku każdej nocy można było zaobserwować po kilkanaście bolidów, w tym także bolidy powyżej - 10 magnitudo ! Wraz z ekstremalnie jasny -15 mag z 04/05 11 2005 (poniżej)